ساخت مناره در هویت بخشی شهر اسلامی

هويت و بويژه هويت آثار انساني كه مبين هويت انسان نيز هست، موضوع مورد توجه امروز بسياري از دست اندركاران رشته هاي اجتماعي، شهري، هنري، معماري و فرهنگي است.

با ورود و نفوذ و تكرار الگوهاي بيگانه معماري و شهرسازي به ممالك اسلامي، هويت شهرهاي مسلمانان به مرور كمرنگ و كمرنگ تر شد، تا جايي كه امروزه شهرهاي مسلمانان تكرار و تقليدي ناقص از شهرهاي غربي شده اند، دوباره و نيز البته با برنامه و طراحي انديشيده، مي توان هويت شهرهاي مسلمانان رابه آن ها بازگرداند و چه بهتر كه اين هويت بخشي از مساجد آغاز شود، كه تنها عامل هويتي بازمانده از گذشته نيز هستند؛ و بايد دانست كه امروزه هويت بخشي به هر چيزي كه به مسلمانان تعلق دارد بسيار مهم تر و حياتي تر از گذشته است.

چرا بايد همچون شهرهاي فرنگيان، هويت شهرهاي مسلمانان نيز آسمانخراشي باشد كه خود را بر انسان تحميل مي كند و البته نشان تمدن غرب نيز هست يا برجي كه بر بيهودگي خويش فرياد مي زند؟ يا بزرگراه هايي كه كالبد شهر را از هم دريده، محلات و مناطق شهري را به جزايري مبدل كرده اند كه در ماشين و سرعت و آسفالت محاط شده اند، و ارتباط با يكديگر ندارند؟ چرا آرم و نشانه هر شهرمان مسجدي خاص نباشد؟

نماد هويت شهر اسلامي

هر شيء هر موضوع و هر مفهومي داراي هويت، يا نيازمند به احراز هويتي است كه اين هويت (به عنوان وجه مميزه آن با ساير اشيا و موضوعات و مفاهيم) داراي دو بعد باطني و ظاهري يا معنوي و مادي است. اين دو بعد از هويت، مستقل از يكديگر نبوده و ويژگي هاي هر كدام بر تقويت يا تضعيف مختصات ديگري تاثير دارند.

به تبعيت از اين موضوع، آثار و تجليات كالبدي ارزش هاي فرهنگي و باورهاي يك جامعه نيز مبين و نيازمند بهره گيري از ابزار هويتي خواهند بود تا توسط آن ها خود را معرفي كرده و به تعامل و تقابل و گفت وگو با ديگران برخيزند. بنابراين، تمدن و فرهنگ و در نتيجه شهر و محل زندگي مسلمانان نيز از اين قاعده مستثني نبوده و نيازمند تجلي وجوه مميزه خويش با آثار ساير تمدن ها و فرهنگ ها است. از ابتداي ظهور اسلام، يكي از بارزترين وجوه هويتي جامعه و شهر اسلامي مسجد بوده كه همه از جنبه هويت ظاهري و هم از بعد هويت معنوي، ايفاي نقشي بنيادين را عهده دار بوده است.

سازه هاي معنوي

از صدر اسلام و تا قبل از ورود الگوهاي غربي و تكرار و تقليد از آن ها، مساجد نخستين و شاخص ترين عناصر شهرهاي مسلمانان بودند كه نظر تازه واردين را به خود جلب مي كردند؛ و به عنوان عامل اصلي هويتي اين شهرها و جوامع ايفاي نقش مي كردند. به بيان ديگر، به دليل جامعيت و اهميت و تعدد نوع مكان گيري و جايگاه والاي اين عنصر مقدس در شهرهاي مسلمانان و همچنين به دليل ارتباط و هماهنگي اش با ساير عناصر اصلي شهر و همينطور به دليل عملكرد خود، مي توان گفت كه مساجد از اصلي ترين عوامل هويت دهنده معنوي و ذهني و كالبدي همه مجتمع هاي زيستي مسلمانان اعم از شهر و روستا بوده اند.

مناره سازی

اين هويت بخشي نه تنها در شكل و سيما حتي از نظر صوتي و ويژگي هاي ديگري چون عملكردي بودن و مركزيت و مكان استقرار نيز به ظهور و بروز مي رسيد. اين هويت بخشي نه تنها در مورد شهرهاي مسلمانان كه در مورد اجتماع مسلمانان و حضور تعدادي مسلمان در شهري كه به شهري غيراسلامي معروف بوده و اكثريت ساكنين آن غيرمسلمان هستند نيز مصداق دارد و مشاهده «مسجد» به اين حضور گواهي مي دهد.